Φόρος Καυσίμων

Φόρος καυσίμων και κυβερνητικός παρεμβατισμός

Από τους βασικότερους πυλώνες της οικονομικής θεωρίας είναι ότι οι καταναλωτές ανταποκρίνονται (διαμέσου των οικονομικών αποφάσεών τους) όταν τους δίδονται τα κατάλληλα κίνητρα. Είναι επίσης γνωστό ότι, γενικά, οι κρατικές παρεμβάσεις στην αγορά, υπό μορφή φόρων, όπως είναι π.χ. ο φόρος καυσίμων, παρεμποδίζουν την ομαλή της λειτουργία με αποτέλεσμα η αποδοτικότητά της να μην μεγιστοποιείται.

Πρόσφατα, οι αλλεπάλληλες αυξήσεις στη τιμή του πετρελαίου διεθνώς προκάλεσαν συζητήσεις και αντεγκλήσεις μεταξύ των συγκυβερνώντων και της αντιπολίτευσης. Ο υπουργός οικονομικών, κ. Σαρρής, προέτρεψε τους καταναλωτές να συνειδητοποιήσουν ότι η τιμή του πετρελαίου θα παραμείνει μόνιμα σε ψηλά επίπεδα, οπότε θα πρέπει οι ίδιοι να προσαρμόσουν τις καταναλωτικές τους συνήθειες ανάλογα. Τα πράγματα βέβαια δεν είναι τόσο απλά όπως η κυβερνητική πλευρά θέλει να τα παρουσιάζει. Η ύπαρξη του φόρου καυσίμων προφανώς, είναι ένας σημαντικός παράγοντας που θα πρέπει να εξεταστεί πριν ο καθένας βγάλει τα συμπεράσματά του για την πολιτική που θα πρέπει να ακολουθηθεί.

Κατ’αρχήν, ακόμα και αν οι τιμές τους δεν αυξάνονταν διεθνώς, θα πρέπει να διερωτηθεί κανείς για την αναγκαιότητα φορολογίας στα καύσιμα. Κατά την άποψή μου, μια τέτοια φορολογία θα ήταν δικαιολογημένη αν η αγορά ήταν ανίκανη να λειτουργήσει αποδοτικά χωρίς μέτρα κρατικού παρεμβατισμού. Με άλλα λόγια, μια τέτοια φορολογία θα ανάγκαζε τους καταναλωτές να λάβουν υπόψη τους κόστα τα οποία η αγορά αποτυγχάνει να ενσωματώσει, όπως π.χ. το κόστος περιβαλλοντικής μόλυνσης ή το κοινωνικό κόστος των δυστυχημάτων λόγω της αυξημένης χρήσης των οχημάτων. Και εδώ αξίζει να διερωτηθεί κανείς: Τα έσοδα της κυβέρνησης από το φόρο καυσίμων χρησιμοποιούνται σε περιβαλλοντικά προγράμματα ή σε προγράμματα πρόληψης δυστυχημάτων; Και αν ναι, ποια ακριβώς είναι αυτά τα προγράμματα και πόσο αποτελεσματικά είναι;

Όμως, δεν είναι αρκετό αυτά τα προγράμματα να είναι απλώς αποτελεσματικά. Θα πρέπει τα οφέλη που επιφέρουν στην οικονομία να είναι τουλάχιστον ίσα σε αξία (αν όχι καλύτερα) από το συνολικό κόστος που επωμίζεται ο καταναλωτής. Επιπλέον, η φορολογία εμπεριέχει και έμμεσο κόστος. Ας πάρουμε ένα απλουστευμένο παράδειγμα: αν οι διεθνείς αγορές υπαγορεύουν ότι η τιμή της βενζίνης θα είναι λ.χ. 30 σεντ το λίτρο, η επιπρόσθετη φορολογία από την κυβέρνηση ανεβάζει την τιμή στα 55 σεντ. Άρα οι καταναλωτές οι οποίοι ήταν πρόθυμοι και μπορούσαν να αγοράσουν βενζίνη σε τιμές από 30 μέχρι και 55 σεντ το λίτρο αυτόματα εξαναγκάζονται να μην αγοράσουν μετά την επιβολή του φόρου. Συμφωνούμε με τον κ. Υπουργό ότι αν οι αυξήσεις οφείλονταν αποκλειστικά στη διεθνή αγορά πετρελαίου, τότε σαφώς και οι καταναλωτές θα έπρεπε να προσαρμοστούν ανάλογα. Γιατί όμως η κυβέρνηση ουσιαστικά εκβιάζει ένα επιπλέον μέρος των καταναλωτών εκτός αγοράς μέσω αυτής της φοροεπιβάρυνσης, ειδικότερα αν λάβει κανείς υπόψη ότι οι επιπτώσεις είναι περισσότερο αισθητές στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα;

Ακόμα και αν αποδεχτούμε ότι η κυβέρνηση έχει κατά νου τα μακροπρόθεσμα οφέλη που θα επιφέρει στην οικονομία η σταδιακή απεξάρτηση της από το ξένο πετρέλαιο, και η στροφή προς ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η παρούσα πολιτική της είναι προς το παρών μονόπλευρη, για τον απλό λόγο ότι οι εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονται στον καταναλωτή είναι ουσιαστικά ανύπαρκτες. Π.χ. ποια η κατάσταση των δημοσίων μεταφορών; ή η προώθηση έρευνας ή/και εφαρμογής εναλλακτικών πηγών ενέργειας;

Πιστεύω ότι η πρόταση του Δημοκρατικού Συναγερμού για μείωση του φόρου καυσίμων κινείται σαφώς προς τη σωστή κατεύθυνση. Επιπλέον θα πρότεινα το εξής: Οι αυξημένοι φόροι, τους οποίους εισέπραξε η κυβέρνηση λόγου της ανόδου της τιμής του πετρελαίου, να δοθούν πάραυτα πίσω στους καταναλωτές υπό μορφή επιδοτήσεων για χρήση ή/και ανάπτυξη τεχνολογίας που στηρίζεται σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Για παράδειγμα, να δοθούν επιδοτήσεις για εισαγωγή ημι-ηλεκτρικών αυτοκινήτων, για εγκατάσταση φωτοκυττάρων προς αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας και για βελτίωση του συστήματος δημοσίων μεταφορών. Αν η κυβέρνηση δεν προχωρήσει με γοργούς ρυθμούς προς αυτή την κατεύθυνση τότε η πολιτική της σε αυτό το θέμα όχι μόνο εκβιάζει τους καταναλωτές αλλά ουσιαστικά τους ληστεύει!

Ιωάννης Ιωάννου (iioannou@hbs.edu) PhD Candidate, Business Economics Harvard Econ Dept & Business School