Quo Vadis Kypros?

Η πρόσφατη έρευνα που διενεργήθηκε για το Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως σχετικά με το θέμα των ομοφυλοφιλικών σχέσεων και των κοινωνικών αντιλήψεων στην Κύπρο, κατέδειξε κάποια αποτελέσματα που, στην καλύτερη των περιπτώσεων, μόνο τραγικά θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν. Χωρίς αμφιβολία, η Δρ. Παπαζήση ήταν απόλυτα ορθή στην κρίση της όταν δήλωνε πως τέτοιες κοινωνίες είναι «ανάπηρες», σημειώνοντας ότι «η προκατάληψη είναι απότοκο της αμορφωσιάς και του συντηρητισμού και «της λογικής εμείς καλά να είμαστε και οι άλλοι να πάνε να κουρεύονται».

Τα κοινωνικά θέματα που εγείρονται  αλλά και τα υπαρξιακά προβλήματα της υποτιθέμενα ευρωπαϊκής κυπριακής κοινωνίας είναι πολύ βαθύτερα και εκτείνονται πολύ πέρα από το θέμα της ομοφυλοφιλίας. Κατά τη διάρκεια του τελευταίου χρόνου, έρευνες σκιαγράφησαν τη στάση των Κυπρίων έναντι των αλλοδαπών που διαμένουν στην χώρα μας, ειδικότερα από χώρες του πρώην ανατολικού μπλόκ, αλλά και από την Ινδία, το Πακιστάν και την Κίνα . Οι Κύπριοι παρουσιάζουν έντονες τάσεις ξενοφοβίας, προκατάληψης, αποξένωσης και αυτό-απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ωσάν να μην έφταναν όλα τα πιο πάνω, η σχετικά χλιαρή αντίδραση από πλευράς κοινωνικής, της αποκάλυψης του βίντεο για τον φασιστοειδή ξυλοδαρμό των φοιτητών από αστυνομικούς, καταδεικνύει για ακόμη μια φορά την απαθή έως παθητική στάση μιας κοινωνίας που διέπεται από αισθήματα όχι απλά ατομικισμού αλλά και έντονου «τομαρισμού». Ενώ σε άλλες χώρες τέτοια φαινόμενα θα έσπρωχναν όλα τα κοινωνικά στρώματα να κατέβουν στους δρόμους και να διαμαρτυρηθούν έντονα ενάντια στην ανοχή του εξουσιαστικού κατεστημένου, στην Κύπρο η βασανιστική πλειοψηφία «αγρόν ηγόρασεν», αν και «παρέμεινε συγκλονισμένη» σύμφωνα με τα ΜΜΕ ...

Ποια είναι λοιπόν τα αίτια αυτού του αποτυχημένου κοινωνικού μοντέλου; Ποιες οι προεκτάσεις και συνέπειες για το μέλλον της Κύπρου γενικότερα; Είναι βέβαια πολύ δύσκολο να απαντήσει κάποιος τέτοια γιγαντιαία ερωτήματα μέσα σε λίγες γραμμές, αλλά τουλάχιστον κάποιοι  λόγοι θα πρέπει να αναφερθούν. Είναι επίσης σημαντικό να διεξαχθεί ένας ειλικρινείς κοινωνικός διάλογος το συντομότερο δυνατό, με απώτερο σκοπό τις ριζοσπαστικές αλλαγές στις κυπριακές πεπαλαιωμένες αντιληπτικές προκαταλήψεις και συστήματα.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι τα αίτια θα πρέπει να αναζητηθούν στα ίδια τα θεμέλια της κυπριακής συνοχής, που δεν είναι άλλα από την θρησκεία και την εκπαίδευση. Και οι δύο αυτοί θεσμοί, εδώ και χρόνια, παρακμάζουν και παραπαίουν, με αποτέλεσμα να σπρώχνουν την ίδια την κοινωνία σε ένα φαύλο κύκλο οπισθοδρόμησης και συντηρητισμού. Πως είναι ποτέ δυνατόν ο κύπριος πολίτης να ανέχεται και να αναμένει πνευματική καθοδήγηση από μια εκκλησία που αναλώνεται καθημερινά σε γελοιότητες όπως το να «καταδικάζει στην κόλαση υποστηρικτές του ΝΑΙ», να δαιμονοποιεί βιβλία λογοτεχνίας παγκοσμίου εμβέλειας αλλά και να ζητωκραυγάζει ανόητα για την «ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα» όταν η Κύπρος εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή οικογένεια;

Αδιαμφισβήτητα, ο ρόλος της Ορθοδοξίας ήταν πολύ σημαντικός ιστορικά στην συντήρηση και επιβίωση του ελληνισμού στην Κύπρο. Από την άλλη όμως, ζούμε στο 2006, άρα οι πεπαλαιωμένες και άκρατα συντηρητικές θέσεις τις εκκλησίας είναι πλέον άκαιρες, άσκοπες αλλά και ζημιογόνες εντός μιας κυπριακής κοινωνίας που προσπαθεί μάταια, μετά από το σοκ του νεοπλουτισμού, να μιμηθεί εκσυγχρονισμένες κοινωνίες. Όταν, για παράδειγμα, επιμένουμε τυφλά στην συντήρηση και προστασία του «θεσμού της οικογένειας», το μόνο που καταφέρνουμε στο τέλος της ημέρας, είναι να σκουπίζουμε κάτω από το χαλάκι πολύ σοβαρότερα προβλήματα όπως είναι η αλματώδης αύξηση των κρουσμάτων οικογενειακής βίας στις, ως επί το πλείστο, πατριαρχικές κυπριακές οικογένειες. Τέτοιες κοινωνικές στάσεις είναι πολύ απλά, στρουθοκαμηλισμός. Δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε πολεμώντας μόνο τα συμπτώματα της ασθένειας, αλλά πρέπει να κτυπήσουμε την ασθένεια στην ρίζα της.

Η ελληνοκεντρική προσέγγιση που υιοθετείται στην εκπαίδευση, στα δημόσια σχολεία της Κύπρου, είναι και πάλι αναχρονιστική και ζημιογόνα. Δεν είναι δυνατόν όλος ο υπόλοιπος κόσμος να προχωρά με γοργότατους ρυθμούς προς την παγκοσμιοποίηση, και οι κύπριοι απόφοιτοι να παραμένουν προσηλωμένοι στην εποχή της Αθήνας του Περικλή, πολλές φορές σε σημείο σοβινισμού. Κανείς βέβαια δεν αμφισβητεί την ελληνικότητα των Κυπρίων (κάτι τέτοιο θα ήταν απλά γελοίο), αλλά πλέον, αν θέλουμε πραγματικά να ενταχθούμε στην παγκόσμια οικογένεια, θα πρέπει οι απόφοιτοι μας να είναι πολίτες του κόσμου. Να γνωρίζουν, να κρίνουν και να εξερευνούν, εκτός από τον ελληνικό, και άλλους πολιτισμούς, ξένη λογοτεχνία, άλλες θρησκείες, περισσότερες γλώσσες. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να κτίσουμε μια κοινωνία της ανοχής, που αποδέχεται όλους τους ανθρώπους και που δεν ταμπουρώνεται πίσω από ούτω καλούμενες «αξίες και ιδανικά», τα οποία στόχευαν και στοχεύουν στην συντήρηση του έθνους-κράτους. Μιας ιδέας που έχει ουσιαστικά πεθάνει εδώ και κάτι δεκαετίες στον αναπτυγμένο κόσμο.

Είναι για αυτούς ακριβώς τους λόγους που η κυπριακή νεολαία σήμερα παρουσιάζεται μέσα από έρευνες, συντηρητικότερη από την προηγούμενη γενιά. Αυτό και μόνο το γεγονός επιβεβαιώνει την ύπαρξη του προαναφερθέντος φαύλου κύκλου και καθιστά το μέλλον της Κύπρου γκρίζο, αν όχι μαύρο. Η ύπαρξη Ε/Κ φοιτητικών «θυλάκων» στην Ελλάδα, στην Αγγλία αλλά και σε άλλες χώρες είναι ακόμα ένας παράγοντας που δεν θα πρέπει να παραγνωρισθεί. Εντός αυτών των «θυλάκων» οι εκ Κύπρου πορευόμενες ιδέες και αντιλήψεις ενισχύονται και ενδυναμώνονται, με αποτέλεσμα η μεταφύτευση τους στην Κύπρο μετά την ολοκλήρωση των σπουδών να τραγικοποιεί ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Επίσης, η αυξητική τάση της βίας στα γήπεδα και του φαινομένου του χουλιγκανισμού είναι φαινόμενα κατάπτυστης συμπεριφοράς και, βέβαια, ακόμα ένα στοιχείο που υπογραμμίζει την σαθρότητα του όλου συστήματος.

Δεδομένων όλων των πιο πάνω στοιχείων λοιπόν, ο καθένας από εμάς πρέπει να αναρωτηθεί: Quo Vadis Κύπρος; Πως περιμένουμε μετά την λύση του κυπριακού την ομαλή συμβίωση Ε/Κ και Τ/Κ με τέτοιες αντιλήψεις; Με ποιό κοινωνικό υπόβαθρο χαρακτηρίζουμε εαυτούς ως «Ευρωπαίους»; Με τι αξιώσεις παρουσιαζόμαστε στην ευρωπαϊκή οικογένεια, και τι είναι αυτό που επιζητούμε για το δικό μας μέλλον; Με τέτοιες θεμελιακά σαθρές κοινωνικές αντιλήψεις, τι αντιμετώπιση αναμένουμε από τους Ευρωπαίους εταίρους μας;

Η υποβόσκουσα προβληματική κοινωνική δομή είναι και η αιτία μιας πλειάδας άλλων προβλημάτων σε θέματα πολιτισμικά, οικονομικά, αλλά και πολιτικά. Είναι ο αντικατοπτρισμός αλλά και το αποτέλεσμα του φαύλου κύκλου της κοινωνικής μας αποτυχίας, τον οποίο δυστυχέστατα συνεχίζουμε να συντηρούμε απερίσκεπτα. Και το βασανιστικό ερώτημα παραμένει για τον καθένα από εμάς: Quo Vadis Κύπρος; Πού πάμε κύριοι; Οι επιλογές μας σήμερα, καθορίζουν το μέλλον μας. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνά ποτέ και κανένας.